Merhabalar değerli okurlarım,
Pek çok ebeveynin duyduğunda içini burkan bir söz olabilir “yalan"..
Hele ki bu söz bir çocuğun ağzından duyuluyorsa, bazı ebeveynlerde
hayal kırıklığına ya da sorgulamalara neden olabilir:
“Acaba bir yerde hata mı yaptım?”
 ya da
 “Bu davranış normal mi?”
gibi sorular zihnimizi meşgul edebilir.
Oysa çocukların yalan söylediği durumlar, gelişimsel dönemler
dikkate alındığında her zaman bir ahlaki problemden kaynaklanmıyor
olabilir. Birçok araştırma sonucu, bu davranışın kimi zaman gelişim
sürecinin doğal bir parçası olabileceğini ifade eder. Böyle bir durumda
çocukları anlamaya çalışmak, sağlıklı bir yaklaşımın başlangıcı
olabilir.
3–6 Yaş: Gerçek ile Hayalin Karıştığı Dönem
Okul öncesi dönemde çocuklar, gerçek ile hayal arasındaki farkı ayırt
etmekte zorlanabilir. Bu yaş grubunda görülen “yalanlar” genellikle
hayal gücünün bir yansıması olabilir.
Örneğin, kırık bir vazoyu “kedi yaptı” diyerek açıklayan bir çocuk,
durumu hem oyunlaştırıyor hem de belki de kendini korumaya
çalışıyordur. Bu yaşlardaki çocukların neden-sonuç ilişkisini tam
olarak kuramadıkları düşünülebilir. Bu nedenle bu tür söylemler, bir
ahlaki sorun olarak değil, gelişimsel bir süreç olarak
değerlendirilebilir.
6–10 Yaş: Korkular ve Beklentilerle Yüzleşme
İlkokul dönemiyle birlikte çocuklar doğru-yanlış ayrımını daha fazla
öğrenmeye başlar. Ancak bu yaş grubunda yalan söyleme davranışı,
ceza korkusu, hayal kırıklığı yaratma kaygısı ya da onay görme
isteğiyle ilişkilendirilebilir.
“Ödevimi yaptım” diyen bir çocuk, belki de beklentiyi
karşılayamadığında yaşayacağı duygulardan kaçınmak istiyordur. Bu
süreçte çocukları anlayan, duygularını yargılamadan dinleyen ve net
sınırlar koyan bir ebeveyn tutumunun destekleyici olabileceği
düşünülür.
10 Yaş ve Sonrası: Sosyal Deneyim ve Kimlik Arayışı
Ergenliğe yaklaşan çocuklarda yalan söyleme davranışı daha bilinçli
hale gelebilir. Bu dönemde çocuklar sosyal kabul, bireysel alan
ihtiyacı ve kimlik geliştirme gibi sebeplerle zaman zaman gerçeği
saklamayı tercih edebilir.
Bu davranışlar karşısında iletişim kanallarını açık tutmak, güven
ilişkisini sürdürmek ve çocuğun neden böyle davrandığını anlamaya
çalışmak, ilişkinin sürdürülebilirliği açısından önemli olabilir.
Peki, Ebeveyn Ne Yapabilir?
Yalan söyleyen bir çocuğu hemen yargılamak yerine, bu davranışın
altında yatan ihtiyacı anlamaya çalışmak daha işlevsel bir yaklaşım
olabilir.
Belki şu sorular kendimize rehberlik edebilir:
• Bu davranış bana ne anlatmaya çalışıyor olabilir?
• Çocuğum neden gerçeği paylaşmakta zorlanmış olabilir?
• Hata yapmak bizim evde nasıl karşılanıyor ?
Yargılamadan, dinleyerek ve anlamaya çalışarak kurulan
ilişkilerde çocukların kendilerini daha güvende hissettikleri ifade
edilmektedir. Bu güven ortamı ise, dürüstlük davranışının
zamanla gelişmesine katkı sunabilir.
“Yalan Söyleme” Yerine “Dürüst Ol” Demek
Çocuklara “yalan söyleme” demek, kimi zaman suçlayıcı ya da
baskılayıcı bir etki yaratabilir. Bunun yerine “dürüst olmak” ifadesi,
hem neyin beklendiğini açıkça belirtir hem de olumlu bir değer sunar.
Bir davranışı ya da herhsngi birşeyi yasaklamak, çocuğa ne
yapmaması gerektiğini söyler ! Ne yapması gerektiğini öğretmez..
Dürüstlüğün neden önemli olduğunu anlatmak, doğruyu söylediğinde
nasıl bir güven ortamı oluştuğunu göstermek, çocuğa davranışın
anlamını da kazandırır.
Birşeyleri yasaklamaktan çok, neyin neden önemli olduğunu
açıklamak; çocukların değer geliştirme süreçlerine katkı sağlayabilir.
Dürüstlüğün, güvenli ilişkiler kurmak açısından ne kadar değerli
olduğu çocuklara hissettirildiğinde, bu davranışın içselleşmesi de
kolaylaşabilir.
Sonuç olarak, çocukların davranışlarını yalnızca sözlerine bakarak
değil; duygularına, ihtiyaçlarına ve içinde bulundukları gelişim
dönemine göre değerlendirmenin, daha sağlıklı sonuçlar
doğurabileceği bilmenizi isterim..
Ve belki de en kıymetlisi; çocuklara ,hata yaptıklarında da onları
sevmeye devam edeceğimizi hissettirmek dürüst olmalarına katkı
sağlayacak çok önemli bir adım olacaktır diye düşünüyorum.. sevgiyle
kalın..